Honing - Propolis - Was - Mede

Erwin Hoebrechts
Tel: 016/770119
e.Hoebrechts@scarlet.be

Honing slingeren:

• Neem de honing af 's avonds laat of 's morgens vroeg. Werk zuiver, verwerk enkel "rijpe" honing.
  Doe de schudtest!
• Slinger onmiddellijk na het afnemen of warm de raten wat op.
• Gebruik roestvrijstalen of kunststof apparatuur: ontzegelvork, slinger, emmers, zeven, rijper(s)
• Warme honing kan je beter onmiddellijk dubbel zeven. Koude honing kan je beter eerst grof afschuimen en achteraf zeven.

Zuiveren:

• Na het slingeren bevat honing veel onzuiverheden: Was, eiwitten, luchtbellen.
• Breng de honing in een rijper en zet relatief warm (20°C of meer) gedurende 5 dagen.
• Schuim af dmv pannelikker
• Schuim af met kleffe handdoek
• Zet de honing op 15 °C

Waarom kristalliseert honing?

• Honing bestaat uit water (20%), Suikers (75%) Glucose - Fructose - Sacharose.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
• Vloeibare honing is een oververzadigde suikeroplossing, en zal dus kristalliseren.
• Hoe meer glucose en saccharose, hoe sneller en heviger de kristallisatie.
• Sommige honingsoorten kristalliseren dus snel. (Koolzaad,...), anderen (bijna) niet (Acacia)

Laat maar kristalliseren

• Gebeurd spontaan.
• HARDE honing.
• Zichtbare en onregelmatige kristallen.
• Kristallen vormen een kluwen.
• Van buiten naar binnen in het rijpvat.

Gecontroleerde kristallisatie

• Kost moeite en vereist kunde
• SMEERBARE,smeuïge honing
• Zichtbare en onregelmatige kristallen.
• Bijna onzichtbare en regelmatig gevormde kristallen.
• Kristallen zijn los van mekaar.

Welke factoren beïnvloeden kristallisatie?

• Verhouding suikers in de honing.
  • Veel glucose: Kleine kristallen, snelle kristallisatie
  • Veel sacharose: Snel, hard en grof
  • Fructose: Blijft stroperig
    
  • (Vandaar: Ken uw product)
• Temperatuur
  • Minder dan 10°C of meer dan 25°C: vertraagde kristalvorming
  • Ideaal: 15°C (Vandaar: koud zetten tijdens rijpen)
  • Vorst: GEEN kristalvorming
• Kristallisatiekernen (kristallen, onzuiverheden,...
  • Zetten kristallisatie in de gang (Vandaar: enten)
  • Hoe meer kernen, hoe kleiner de kristallen en hoe meer kristalaanzet (vandaar: min 10 % ent)
  • Verspreiding van de kernen in de honing. (Vandaar roeren)

Hoe laat je honing gecontroleerd kristalliseren - zonder enten (1)

• Begin van het seizoen
  • Oogst appel en/of koolzaadhoning.
  • Roer 2 x daags 5 minuten tot honing draden trekt en half stijf is.
  • Vul af in warme potten, zet koud weg (< 15°C)
• Vul bij (10% - 90% regel) met tweede slingerbeurt. (Vuilboom, braam,....)
  • 10% bestaat uit gekristalliseerde honing als "ent"
  • Roer 2 x daags 5 minuten,...
  • Vul af indien half stijf en verkleurd.

Hoe laat je honing gecontroleerd krsitalliseren - zonder enten (2)

• Vul bij (30%-70%) met derde slingerbeurt. (Acacia)
  • 1/3 van de honing moet gekristalliseerd zijn
  • 2/3 nieuwe vloeibare
  • Roeren 2 x 5 minuten
  • Afvullen wanneer half stijf en verkleurd
• Vul bij (50% -50% met vierde slingerbeurt. (Linde)
  • 1/1 vorige honing en nieuwe
  • Zie werkwijze boven.

Enten van honing

• Koop goede enthoning bij een collega (Koolzaad, appel,...), of gebruik eigen oogst van verleden jaar.
• Respecteer de 10% - 90% regel
• Escaleer in stappen, bvb.
  • 1 kg ent + 9 kg te enten laten kristalliseren
  • 10 kg vorig mengsel + XX kg te kristalliseren
  • XX afhankelijk van het type honing.
  • Telkens roeren!

Wat kan er mis gaan

• Honing differentieert in 2 lagen, fructose bovenaan als vloeibare laag, glucose onderaan als kristallen.
  Oorzaak
  • Te vlug afgevuld, onvoldoende kristallisatie
  • Stockagetemperatuur te hoog, kristallisatie is daardoor teruggedraaid.
  • Watergehalte te hoog (> 21%)
    Indien gisting: Verloren of eigen gebruik (bvb Mede)
    Indien geen gisting: Honing opwarmen in rijper gedurende 24 uur aan 38°C, daarna enten en opnieuw laten kristalliseren.
• Honing is hard, grof, niet smeerbaar.
  Oorzaak
  • Te vlug afgevuld, onvoldoende kristallisatie
  • Stockagetemperatuur goed, kristallisatie is daardoor verdergegaan. Honing opwarmen in rijper gedurende 24 uur aan 38°C, daarna enten en opnieuw laten krisitalliseren.
• "Frosting" of IJsvorming
  Oorzaak
  • Stockagetemperatuur te laag en/of variabel
  • Gebruik steeds warme potten om in af te vullen
  • Onzuiverheden in de pot, bvb vezels keukenhanddoek

Raathoning

Propolis

• "Ingang van de stad"
• Bijen gebruiken propolis om spleten en ingangen dicht te maken of te vernauwen
• Bijen oogsten propolis vanaf medio juni.
• Hoofdbestanddelen:
  • Bijenwas
  • Bomenhars (met flavinoïden)
• Flavinoïden hebben antibacteriële werking.
• Propolis heeft een wondhelend, weerstandsversterkend effect.

Propolis Oogsten

• Leg vanaf midden juni een propolisnet (of een vliegengaas bovenop de kast. Dek af met een afdekplank, respecteer de vrije bijenruimte boven de gaas.
• Breng de gaas gedurende minstens 24 uur in de diepvries.
• Verwijder de propolis uit de gaas dmv plooien in een plastic zak.

Propolistinctuur

• Breng 100 g propolis over in koffiebuideltjes (+/- 5)
• Sluit de buidels af met witte katoenen koord.
• Week gedurende 14 dagen in 1 liter 96% alcohol.
• Druk de buideltjes uit en gooi weg.
• Gebruik één theelepel bvb in hete koffie 's morgens.

Bijenwas

• Natuurlijk polyalkaan, wit van kleur
• Wordt door de bijen geproduceerd d.m.v. wasklieren in het achterlijf.
• Bouwelement voor de raat (geel van kleur)
• Na het "zweten" van was gaan de bijen de was kauwen en boetseren tot de gewenste raatstructuur.
• Was wordt gemaakt uitgaande van suiker en warmte (10 a 15 kg suiker per kg was)
• Jonge bijen staan in voor het waszweten.
• Een bijenvolk bouwt vooral goed in de voorjaar (April - Mei); vooral bij goede dracht
• Ook een zwerm is een excellente raatbouwer.

Bijenwas in de imkerij

• Was wordt geoogst uitgaande van uitgesneden oude ramen
• Smelt bij 60°C, degeneratie vermijden door steeds in watermilieu te werken
• Was wordt gezuiverd door hem meermaals in water door te smelten
• Wasbroden zijn de basis voor bouwraat, kaarsfabricatie, zalven, boenwas, ...

Recept Propoliszalf

• 420 gram olijfolie
• 100 gram zuivere was
• ong. 15 cc propolistinctuur
• enkele druppels (lavendel) essence
• De was (mag blokje zijn) langzaam smelten au bain marie
• Heel traag de olijfolie erbij gieten en roeren (laat de kom ondertussen in het warmwaterbadje staan)
• Roeren tot al de was gesmolten is
• Beetje laten afkoelen en de propolistinctuur eronder mengen
• Weer goed omroeren, totdat alle alcohol uitgekookt is.
• Reukstof toevoegen.
• Afvullen in een zalfpotje dat hermetisch afsluitbaar is.
• Beetje omroeren.

Mede of Hydromel

• Eén van de oudste gegiste dranken, werd al gedronken door de oude Egyptenaren, in Mesopotamië, Kelten, ...
• Is in feite wijn, gemaakt van vergiste honing.
• Levende gisten zetten de suikers in de honing om in ethylalcohol, water en CO₂
• Goede mede kan je alleen maken van goede honing.

Benodigdheden

• Dame jeanne
• Waterslot
• Zuurtitrant
• Sulfiet (Ontsmetting)
• Honing
• Reingist
• Wijnsteenzuur
• Gistvoeding
• Looizuur
• Hevel
• GEDULD

Een typische mede...

• Voorbereiding
  • Kuis de de dame jeanne en het waterslot grondig met water en zeep, spoel en ontsmet daarna met sulfietoplossing (100 ml water + 2 koffielepels sulfiet + 2 koffielepels wijnsteenzuur)
  • Maak een giststarter: breng de gist + 1 koffielepel gistvoeding + 6 klontjes suiker + 200 ml water in een propere, onsmette fles. Stop af met een prop watten en zet warm (30°C) Na 12 uur is de gist goed aan het werk en ben je klaar om mede te maken.
• Primaire Vergisting. (Voor D-J van 34 liter)
  • Los 3 kg honing op in 10 liter water door zachtjes te verwarmen tot max 40°C
  • Breng over in de DJ, voeg 120 g wijnsteenzuur toe en 20 g gistvoeding, evenals 10 g tannine.
  • Voeg de starter toe, sluit af met waterslot, gevuld met sulfietwater voor 1/3
  • Volgende dag 5 kg honing toevoegen, opgelost in 10 liter water, handwarm.
  • Daaropvolgende dag 2 kg honing toevoegen in 4 liter water.
  • Ergste vergisting laten gebeuren, daarna de DJ aanvullen tot slot.
• Secundaire vergisting en overhevelen
  • Breng de DJ na 4 weken naar een ruimte van 15°C
  • Laat rustig verder gisten tot stilstand. Dit kan je zien aan het waterslot. (+/- 2 maand)
  • Hevel over in een andere ontsmette DJ.
  • Titreer het zuurgehalte en meet de alk%
  • Voeg eventueel zuur bij tot zuurgetal 7.
  • Laat rusten gedurende minstens 6 maand tot 1 jaar.
• Klaren en afvullen
  • Controleer na 1 jaar op helderheid.
  • Indien NOK, zet de DJ buiten gedurende 2 koude dagen, of wacht nog 6 maand.
  • Indien OK, hevel over in propere en ontsmette flessen.
  • Sluit af met een kurken of plastic stop.
  • Laat rijpen op de fles gedurende 6 maand.
  • Gezondheid !

Terug naar "Bijen"